De Raad van State adviseert de Tweede Kamer om het wetsvoorstel over hulp bij zelfdoding voor gezonde 75-plussers niet te behandelen. Op vrijwel elk punt heeft de Raad commentaar. Het advies is op verzoek van journalist Anne Gouweloos van uitgeverij Psychotheker vandaag openbaar gemaakt. D66 had dit advies al sinds 9 december 2020 in bezit maar had er het stempel ‘vertrouwelijk’ op geplakt. Veel Tweede Kamerleden kenden de inhoud van het advies daardoor niet.
Burgers beschermen
De Raad van State schrijft dat de overheid verplicht is om burgers te beschermen. Zo ook tegen onvrijwillige, overhaaste of onvoldoende geïnformeerde beslissingen over het levenseinde. Het wetsvoorstel ‘Toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’ voldoet niet aan deze eisen. De conclusie van de Raad is dat de voorgestelde zorgvuldigheidseisen ontoereikend zijn om vast te stellen dat iemand uit vrije wil sterft. De ‘commissie Schnabel’ (2016) en professor Els van Wijngaarden (Universiteit voor Humanistiek, 2020 en 2022) concludeerden eerder ongeveer hetzelfde. Zij waren zeer kritisch op een wet die gezonde ouderen hulp bij zelfdoding zou toestaan vanwege een gebrek aan zingeving of een ‘voltooid leven’. Belangrijkste bezwaar is het risico op misbruik van de wet. Het risico op subtiele dwang en druk op ouderen om een einde aan hun leven te laten maken, is reëel.
Doodswens kan verdwijnen
Van Wijngaarden deed uitgebreid kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Conclusie was dat hooguit 0,2 procent van de ondervraagde 75-plussers hulp bij zelfdoding wilde. Maar niet nu. En zeker wisten ze het ook nog niet. Bovendien was hun doodswens niet altijd aanwezig. Kreeg iemand bijvoorbeeld een leuke nieuwe partner, dan kon de doodswens zelfs helemaal verdwijnen. De term ‘voltooid leven’ bleek arbitrair.
Kritiek vanuit de maatschappij
Diverse auteurs schreven essays en boeken over het onderwerp. Zo stelde emeritus hoogleraar ethiek Paul van Tongeren in zijn boek ‘Willen sterven’ filosofische vragen. Zoals: ‘Wat willen mensen eigenlijk wanneer ze zeggen dat ze dood willen. Heeft de mens überhaupt wel een vrije wil?’ Relevante vragen want uit Van Wijngaardens onderzoek blijkt dat mensen die zeggen dood te willen, eigenlijk een beter leven wensen. Alleen hebben ze de hoop daarop opgegeven vanwege armoede en eenzaamheid.
Aandacht voor kinderen
Journalist en psychosociaal therapeut Anne Gouweloos vraagt in haar boek ‘Leef Onvoltooid!’ om aandacht voor de volwassen kinderen. Zij lopen namelijk de kans op gecompliceerde rouw na de zelfdoding van hun ouder. Die kans is groot wanneer zij niet op de hoogte zijn van de doodswens van hun ouder(s). Volgens het wetsvoorstel hoeven ouderen niemand van te voren te informeren over hun verzoek tot hulp bij zelfdoding.
Wantrouwen in politiek
In de ruim honderd gesprekken die Gouweloos de afgelopen jaren voerde, hoorde ze dat ook ouderen kritisch zijn. Velen spraken hun wantrouwen in politici uit met opmerkingen als: ‘O, ze willen zeker makkelijk van ons afkomen. Nou mooi niet!’ Toch zijn er zeker mensen die de zin in hun leven niet (meer) zien. Daarom geeft Gouweloos in haar boek suggesties om zinvol en een beetje prettig ouder te worden.
Rotterdam, 20 mei 2022